Alkoholizm – objawy, przyczyny, leczenie

Alkoholizm to niezwykle niebezpieczna i trudna do początkowego zdiagnozowania przypadłość. Zanim otoczenie i bliscy osoby uzależnionej od alkoholu zauważą pierwsze objawy uzależnienia, upływa sporo czasu. Dostrzegasz u bliskiej osoby niepokojące symptomy? Zastanawiasz się, czy alkoholizm jest chorobą i gdzie szukać pomocy? Odpowiedzi znajdziesz w poniższym artykule.

Czy alkoholizm to choroba?

Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 wymienia przewlekły alkoholizm wśród zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania. Osoba uzależniona odczuwa silną potrzebę sięgania po alkohol bez względu na negatywne konsekwencje – uzależniony nie może poradzić sobie z alkoholizmem, na czym cierpi jego zdrowie oraz relacje rodzinne i zawodowe.

Mimo że ICD-10 posługuje się określeniem „zaburzenie”, to jest to kwestia terminologii – pojęcie to lepiej wyraża zakres problemów, z jakimi mierzą się osoby uzależnione. W mowie potocznej często jednak mówi się o „chorobie alkoholowej”. Dlaczego alkoholizm uznaje się za chorobę? Gdyż alkohol oddziałuje na cały organizm, doprowadzając do zahamowania jego podstawowych funkcji życiowych, przy jednoczesnym wpływie na zachowanie osoby uzależnionej, która nie kontroluje spożycia tej substancji.

Kiedy zaczyna się alkoholizm?

W kontekście spożywania alkoholu często pojawia się pytanie, kiedy zaczyna się alkoholizm. Trudno wskazać jeden, konkretny moment. Powodów jest kilka: zakorzeniona w Polsce kultura picia, niezauważalne dla otoczenia pierwsze symptomy uzależnienia i wreszcie wyparcie charakterystyczne dla osoby uzależnionej. Kiedy zatem można mówić o alkoholizmie? Czy codzienne picie alkoholu to alkoholizm?

W przypadku codziennego spożywania alkoholu można mówić o alkoholizmie, ale nie tylko wtedy. Weekendowe sięganie po trunki również może zostać rozpoznane w taki sposób. Dzieje się tak wówczas, gdy osoba uzależniona robi to regularnie, a przy próbie abstynencji pojawiają się rozdrażnienie, smutek czy inne nieprzyjemne objawy, które wskazują, że organizm domaga się kolejnej dawki alkoholu.

Alkoholizm a zdrowie

Z początku alkohol może poprawiać samopoczucie – relaksować i wprawiać w dobrym humor. To jednak tylko chwilowa przyjemność, która przynosi jedynie złudne poczucie rozluźnienia i pozytywnego myślenia. Wraz z rosnącym przymusem spożywania coraz większych ilości alkoholu dochodzi w ludzkim organizmie do rozwoju różnych chorób. To choćby alkoholowa choroba wątroby i neuropatia. Alkoholicy są również bardziej podatni na choroby zakaźne i nowotwory. Alkohol w tak dużych ilościach jest traktowany jako trucizna dla organizmu człowieka i ma bardzo niekorzystny wpływ na zdrowie.

Statystyki alkoholizmu

Jak podaje Polski Instytut Ekonomiczny – w 2021 r. statystyczny mieszkaniec Polski spożył 9,7 l 100 proc. alkoholu. 20 lat temu wynik ten był niższy o 3 l. Jeżeli dodać do tego, że alkoholizm nie jest wyleczalny (zahamować można tylko jego rozwój) i ma negatywne skutki społeczne, to nie powinny dziwić działania podejmowane w celu ograniczenia spożycia alkoholu. Ich przykłady to m.in.:

  • wprowadzenie akcyzy na napoje alkoholowe – kwestię tę reguluje ustawa z dnia 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym;
  • zaostrzanie kar dla osób, które po spożyciu alkoholu wsiadają za kierownicę – wprowadzono konfiskatę pojazdu;
  • kampanie społeczne – ich celem jest uświadomienie ludzi, jak bardzo podstępny jest alkohol.

mężczyzna, który odczuwa skutki alkoholizmu

Objawy alkoholizmu

Wychudzenie, zaniedbanie higieny, drżące dłonie i problemy z chodzeniem – to zaawansowane objawy alkoholizmu, które nie pozostawiają wątpliwości. Jednak symptomy rozwijającej się choroby można zauważyć dużo wcześniej. Im szybciej oznaki alkoholizmu zostaną wychwycone, tym szybciej osoba uzależniona ma szansę otrzymać profesjonalną pomoc.

Alkoholizm – pierwsze objawy

Jak rozpoznać początek choroby alkoholowej? Problem w tym, że na tym etapie objawy alkoholizmu są mało zauważalne – zachowanie osoby, która uzależnia się od alkoholu, wcale nie musi wzbudzać podejrzeń u osób postronnych. Również osoba sięgająca po trunki może nie dostrzec sygnałów ostrzegawczych. Tymczasem pierwsze objawy alkoholizmu to:

  • postrzeganie alkoholu jako sposobu na relaks – przy czym z czasem rośnie ilość alkoholu potrzebnego do uzyskania tego rezultatu;
  • stwarzanie sytuacji, które pozwalają na wypicie np. kilku lampek wina – początki alkoholizmu rozwijają się w towarzystwie, a nie samotności;
  • odczuwanie napięcia wewnętrznego, które wymusza sięgnięcie po alkohol, mimo świadomości jego szkodliwości – po jego wypiciu uczucie napięcia mija.

Alkoholizm – objawy psychiczne

Alkohol jest substancją psychoaktywną, która wpływa na intelekt i emocje. Początkowo psychiczne objawy alkoholizmu sprowadzają się do zaprzeczania problemowi. Z czasem u alkoholików dostrzec można zmiany nastroju. Pierwsze dawki alkoholu wprawiają w przyjemny nastrój, ale kolejne radykalnie zmieniają samopoczucie i nastawienie. U chorego rozwijają się też różne zaburzenia psychiczne. Przykładami mogą być: depresja, zaburzenia osobowości i poważne problemy z pamięcią.

Objawy alkoholizmu na twarzy

Objawy alkoholizmu pojawiają się też na twarzy. W zaawansowanym stadium uzależnienia symptomy są wyraźne – na skórze występują czerwone plamy i niezdrowe rumieńce, pod oczami widać sińce, a nos jest czerwony i opuchnięty. Jeżeli u alkoholika pojawiły się problemy z wątrobą, to zażółceniu może ulec białko oczu. Do tego dochodzi charakterystyczny wyraz twarzy – mowa o grymasie, który jest rezultatem uszkodzenia nerwów mimicznych. Alkoholik może wydawać się o kilkanaście lat starszy, niż jest w rzeczywistości.

Jakie wyróżnia się fazy alkoholizmu?

Wyróżnić można cztery fazy alkoholizmu: prealkoholową, ostrzegawczą, krytyczną i przewlekłą, przy czym niekiedy można spotkać się też z innym nazewnictwem, np. faza ostrzegawcza jest określana jako zwiastunowa. Kolejne etapy alkoholizmu mają to do siebie, że zarówno dla otoczenia alkoholika, jak i dla niego samego objawy uzależnienia są coraz bardziej zauważalne.

Faza prealkoholowa

Pierwsza faza alkoholizmu może trwać latami. W tym okresie nie występuje picie w samotności, ale w towarzystwie. Chociaż pojawia się głód alkoholowy, to ma on łagodną postać – może manifestować się np. rozdrażnieniem, które ustępuje po wypiciu alkoholu. Aby zauważyć problem, osoba uzależniona musi być bardzo czujna. Niepokojące symptomy łatwiej wychwycić osobom z otoczenia – to właśnie bliscy powinni zareagować.

Faza ostrzegawcza

O pogłębieniu problemu alkoholowego mówi się, gdy w zachowaniu alkoholika pojawiają się zmiany i doświadcza on luk w pamięci (tzw. palimpsesty alkoholowe). W tym okresie alkohol zaczyna dominować w życiu osoby uzależnionej. Nie tylko szuka ona okazji, aby się upić, ale również bagatelizuje problem i usprawiedliwia coraz częstsze sięganie po alkohol.

Faza krytyczna

Dla fazy krytycznej charakterystyczna jest utrata kontroli. Osoba uzależniona nie kontroluje ilości spożywanego alkoholu, a to ma konsekwencje w każdej sferze jej życia – zwłaszcza rodzinnej i zawodowej. Zaniedbywania bliskich i obowiązków, porzucenia pasji oraz picia już od wczesnych godzin nie sposób ignorować – zarówno dla alkoholika, jak i jego otoczenia problem jest oczywisty.

W fazie krytycznej alkoholik może:

  • próbować odzyskać kontrolę, czyli powstrzymywać się od spożywania alkoholu;
  • komunikować bliskim, że potrzebuje pomocy;
  • być agresywny i obwiniać za swój stan innych – w ten sposób manifestować może się poczucie winy;
  • użalać się nad sobą – istnieje też ryzyko, że spróbuje popełnić samobójstwo.

Faza chroniczna

To ostatni etap alkoholizmu. Alkoholik całkowicie traci kontrolę nad nałogiem i życiem – najczęściej zostaje zwolniony z pracy, a rodzina może ograniczyć lub zerwać z nim kontakt. Wszelkie próby powstrzymania się od spożywania alkoholu okazują się nieudane – organizm domaga się alkoholu, wysyłając szereg przykrych i charakterystycznych sygnałów. Postępujące wyniszczenie organizmu powoduje, że ryzyko śmierci jest duże.

Dla fazy chronicznej charakterystyczne są:

  • ciągi alkoholowe – mogą one trwać od kilku dni do kilku tygodni;
  • występowanie zespołu abstynencyjnego – to m.in. nudności, bóle głowy i uczucie lęku;
  • uszkodzenie narządów wewnętrznych – u alkoholika może zostać zdiagnozowana np. marskość wątroby.

Fazy (etapy) alkoholizmu to nie wszystko – wyróżnia się też rodzaje alkoholizmu . Typy alkoholizmu wskazane przez Elvina Mortona Jellinka to: Alfa, Beta, Gamma, Delta i Epsilon.

Jakie są przyczyny alkoholizmu?

Przyczyny alkoholizmu są różne, ale najczęściej wymienia się m.in.: 

  • przyczyny medyczne – substancje psychoaktywne wpływają na organizm, w tym na samopoczucie – skłania to osoby korzystające z alkoholu do coraz częstszego sięgania po tę substancję,
  • przyczyny socjologiczne – powszechność alkoholu i to, że jest on społecznie akceptowaną używką, może prowadzić do presji otoczenia na jego spożywanie i utrudniać abstynencję,
  • przyczyny społeczne – przyczyna alkoholizmu może tkwić również w przyjęciu wzorca wyniesionego z dysfunkcyjnego domu rodzinnego. 

Wspomnieć trzeba też o czynnikach ryzyka, które mogą zwiększyć prawdopodobieństwo wpadnięcia w nałóg. W przypadku alkoholizmu ich lista jest długa, a wymienić można choćby: płeć (częściej po alkohol sięgają mężczyźni), zaburzenia rozwojowe, problemy w nauce, bezdomność i bezrobocie.

Czy alkoholizm jest dziedziczny?

Łatwy dostęp do alkoholu powoduje, że styczność z nim miał praktycznie każdy. Dlaczego zatem niektórzy tak łatwo uzależniają się od trunków? To pytanie pociąga za sobą inne: czy alkoholizm jest genetyczny? Czy można odziedziczyć skłonność do alkoholu? 

Z przeprowadzonych dotychczas badań wynika, że alkoholizm jest dziedziczny – specjaliści wskazują na odpowiedzialny za to gen alkoholizmu. Jednak posiadanie wspomnianego genu jedynie zwiększa ryzyko rozwoju uzależnienia – nie przesądza o tym, że osoby powiązane genetycznie będą miały problemy z alkoholem.

mężczyzna zastanawia się, jak leczyć alkoholizm

Najczęstsze skutki alkoholizmu

Wśród powodów, dla których tak często padają pytania: jak poznać alkoholizm czy jak wyleczyć alkoholizm, są skutki tego nałogu. Dotykają one nie tylko osoby uzależnionej – cierpią również jej bliscy. Alkohol często jest główną przyczyną destrukcji rodziny, ale powoduje też dużo więcej nieprzyjemnych skutków.

Pogorszenie stanu zdrowia i ryzyko śmierci

Alkohol oddziałuje na umysł i ciało. W konsekwencji alkoholicy mają nie tylko problemy z pamięcią i formułowaniem zdań, ale również specyficzną sylwetkę – są wychudzeni, mają chwiejny chód, a stan ich zdrowia pogarsza się wraz z trwaniem w uzależnieniu. To prowadzi do poważnych chorób, które mogą być przyczyną zgonu.

DDA (Dorosłe Dzieci Alkoholików)

U dzieci wychowujących się w dysfunkcyjnej rodzinie rozwinąć mogą się pewne cechy, które określa się jako syndrom DDA. Należą do nich choćby: niskie poczucie własnej wartości, nadmiernie rozwinięte poczucie odpowiedzialności czy lęk przed odrzuceniem. Utrudniają one prawidłowe funkcjonowanie, w tym budowę relacji.

Współuzależnienie bliskich

Partner osoby uzależnionej często nie jest w stanie zerwać z nią kontaktu. Przeciwnie, dostosowuje on swoje zachowanie, aby móc trwać w patologicznej relacji. Osoba, którą dotyka współuzależnienie, przejmuje obowiązki alkoholika, a jednocześnie próbuje kontrolować jego nałóg, co z góry skazane jest na niepowodzenie. 

Jak leczyć alkoholizm?

Skutki alkoholizmu są poważne – zarówno dla osoby uzależnionej, jak i jej bliskich. Właśnie dlatego tak ważne jest, aby reagować po zaobserwowaniu pierwszych objawów. Jak leczyć alkoholizm? Współczesne terapie alkoholowe stanowią połączenie leczenia farmakologicznego z psychoterapią.

Leczenie farmakologiczne

Jak wyjść z alkoholizmu? Niekiedy ze względu na stan zdrowia osoby uzależnionej lub zdiagnozowane u niej zaburzenia psychiczne wdraża się farmakologiczne leczenie alkoholizmu . Jego celem jest utrzymanie abstynencji poprzez wywołanie awersji do alkoholu. Przykładowe leki podawane osobom uzależnionym to: Naltrekson, Akamprozat i Disulfiram.

Psychoterapia uzależnień

Leczenie farmakologiczne może wspomóc zachowanie trzeźwości. Jednak osoba uzależniona musi jeszcze wiedzieć, jak radzić sobie z emocjami oraz sytuacjami kryzysowymi. Tu sprawdza się psychoterapia. Jej celem jest zapoznanie osoby uzależnionej z technikami, które można wykorzystać, aby powstrzymać głód alkoholowy.

Detoks alkoholowy

Jak się wyleczyć z alkoholizmu? Pierwszym krokiem jest detoks alkoholowy. To zabieg medyczny, którego celem jest oczyszczenie organizmu z alkoholu. Później rozpocząć można odwyk i psychoterapię. Bez detoksu ciężko zerwać z alkoholem – to jeden z powodów, dla którego tak trudno samemu walczyć z nałogiem.

Odwyk alkoholowy

Odwyk alkoholowy to kompleksowa terapia, której celem jest osiągnięcie abstynencji. Na odwyk może składać się leczenie zarówno psychologiczne, jak i farmakologiczne. Odwyk często ma charakter zamknięty – osoba uzależniona zostaje odcięta od środowiska i czynników, które mogły przyczynić się do rozwoju choroby alkoholowej.

Grupy AA

Powrót do środowiska po zakończeniu odwyku często jest trudny – pojawić może się pokusa ponownego sięgnięcia po alkohol, aby zniwelować negatywne emocje czy zapomnieć o problemach będących konsekwencją uzależnienia. Wówczas przydaje się wsparcie, które może zapewnić uczestnictwo w meetingach AA. 

Jak wyjść z alkoholizmu i gdzie się zgłosić?

Alkoholizm to nie kwestia braku silnej woli – to degradująca zdrowie fizyczne i psychiczne choroba, której samodzielne pokonanie jest trudne. Jeżeli Ty lub bliska Ci osoba zmaga się z uzależnieniem, nie zwlekaj – skorzystaj z profesjonalnej pomocy. Attente to prywatny ośrodek leczenia uzależnień w Krakowie. Specjalizujemy się w pomocy osobom uzależnionym – zapewniamy detoks, a także kompleksowe leczenie, na które składa się m.in. psychoterapia.

Chcesz dowiedzieć się więcej o naszej ofercie? Masz pytania dotyczące terapii? Skontaktuj się z nami. To pierwszy krok do wolności – życia bez uzależnienia.